ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

Στον πυρήνα του τολμηρότερου ρώσικου μυθιστορήματος του 20ού αιώνα, που μεταφράζεται πρώτη φορά στα ελληνικά, από την πλήρη εκδοχή του 1913-1914, βρίσκεται το θέμα της πατροκτονίας. Τον θυελλώδη Οκτώβριο του 1905 μια βόμβα πρόκειται να εκραγεί στο γραφείο του γερουσιαστή Αμπλεούχοφ. Το σχέδιο έχει δεσμευτεί να φέρει εις πέρας ο γιος του, που βρίσκεται στην αντίπερα ιδεολογική όχθη.
Η Πετρούπολη αποτελεί ξεχωριστό δείγμα του ρώσικου μοντερνισμού. Στον πολυφωνικό ιστό της συνυφαίνονται πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Οι επαναλήψεις μοτίβων και φράσεων, οι υποβλητικές, έντονα εικαστικές περιγραφές της πόλης, καθώς και η ιδιάζουσα μουσική οργάνωση του κειμένου συνιστούν τυπικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του συμβολισμού. Τη ρευστή, φασματική ατμόσφαιρα επιτείνουν τα διανοητικά παιχνίδια των ηρώων, καθώς οι εφιάλτες τους ζωντανεύουν και στοιχειώνουν την πόλη, που, τυλιγμένη στην καταχνιά, μοιάζει να παγιδεύει ήρωες και αφηγητή. Συγχρόνως, η οξεία ειρωνική ματιά του συγγραφέα απέναντι στις ιδεολογικές τάσεις και τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα του καιρού του, μη εξαιρουμένης της επανάστασης του 1905, η παρωδία θεμάτων και τεχνικών του παραδοσιακού μυθιστορήματος, καθώς και ο μετεωρισμός ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό στοιχείο μπολιάζουν το μυθιστόρημα με ένα ανατρεπτικό πνεύμα, χαρακτηριστικό που η Πετρούπολη μοιράζεται με άλλα έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού των αρχών του 20ού αιώνα.

"Κατά τη γνώμη μου τα κορυφαία πεζογραφικά έργα του 20ού αιώνα είναι κατά σειρά τα εξής: ο Οδυσσέας του Τζόυς, η Μεταμόρφωση του Κάφκα, η Πετρούπολη του Μπέλυ και το πρώτο μισό του παραμυθένιου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προύστ". (ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΝΑΜΠΟΚΟΦ)

Η αλληλουχία των επεισοδίων στην Πετρούπολη υπακούει σε μια ονειρική λογική, με αιφνίδια περάσματα από τη μια σκηνή στην άλλη και με αναπάντεχες αλλαγές στην οπτική γωνία, και μπορεί η χρήση του τεχνάσματος αυτού να φτάνει κάπου ως την υπερβολή, μα τούτη η υπερβολή είναι εντέλει ό,τι κάνει μοναδικό το μυθιστόρημα του Μπέλυ. Ο γλωσσικός του στρόβιλος από τη μία σε παραζαλίζει κι από την άλλη σε παρασέρνει - μια μεγάλη πρόκληση για τη μεταφράστρια, τη Σταυρούλα Αργυροπούλου, και μια νίκη. Ο Νικολάι Μπερντιάεφ το αποκάλεσε "κυβιστικό". Γράφει: "Στην Πετρούπολη υπάρχουν καλλιτεχνικές ατέλειες [...] Όμως η φύση της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του Αντρέι Μπέλυ δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα καλλιτεχνικά τέλειο προϊόν. Στη δημιουργικότητά του δεν υπάρχει κάθαρση, υπάρχει πάντοτε κάτι βασανιστικό, μιας κι ο ίδιος ως καλλιτέχνης δεν υψώνεται πάνω από τα στοιχεία που απεικονίζει, δεν τα ξεπερνά, αλλά είναι βυθισμένος στον κοσμικό στρόβιλο και τη διάλυση βρίσκεται ο ίδιος μες στον εφιάλτη. Στο μυθιστόρημά του όχι μόνο δεν υπάρχει καμία ιδεολογική, καμία συνειδητή διέξοδος, αλλά επίσης δεν υπάρχει καλλιτεχνική και καθαρτήρια έξοδος δεν ελευθερώνεται αλλά παραμένει μέσα στα βρόχια του εφιάλτη. Υπερβαίνει το όριο της τέχνης της τελειοποίησης και της ομορφιάς. Η τέχνη του είναι η ύπαρξή του, το χάος του, το στροβίλισμά του, η κοσμική του αίσθηση [...] Και εκ νέου επαναφέρει τη λογοτεχνία στα μεγάλα θέματα της παλαιάς ρωσικής λογοτεχνίας. Η δημιουργικότητά του συνδέεται με τη μοίρα της Ρωσίας, με τη ρωσική ψυχή". (Μιχάλης Μακρόπουλος, bookpress.gr, 19/7/2017)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Κεφ. 1: όπου εξιστορούνται διάφορα για ένα αξιοπρεπές άτομο, τα διανοητικά παιχνίδια του και το εφήμερον του βίου
Κεφ. 2: όπου εξιστορείται μια συνάντηση, με βαρύνουσες συνέπειες
Κεφ. 3: όπου περιγράφεται πώς ο Νικολάι Απολλώνοβιτς Αμπλεούχοφ την έπαθε με την ιδέα που είχε
Κεφ. 4: όπου διασπάται ο ειρμός της αφήγησης
Κεφ. 5: όπου εξιστορούνται διάφορα για τον μικρόσωμο κύριο με την κρεατοελιά στη μύτη και για ένα σαρδελοκούτι με φρικτό περιεχόμενο
Κεφ. 6: όπου εξιστορούνται τα γεγονότα μιας μικρής γκρίζας μέρας
Κεφ. 7: ή τα γεγονότα μιας μικρής γκρίζας μέρας συνεχίζονται
Κεφ. 8: και τελευταίο
Επίλογος
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΑΣ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Αλεξάνδρα Ιωαννίδου: Πετρούπολη ή μια διατάραξη της γεωμετρίας της πόλης αλλά και της μυθιστορηματικής γραφής
Αντρέι Μπέλυ: Επιστολή στον Στάλιν
Γιεβγκένι Ζαμιάτιν: Αντρέι Μπέλυ
Χρονολόγιο